Hoewel positieve psychologie sommige mensen kan helpen om geluk te bereiken, kan het voor evenveel anderen juist leiden tot gevoelens van mislukking en depressie. Een onderzoek.
Positief denken
Je kent het natuurlijk: ‘Bekijk het van de zonnige kant’ en ‘Geluk is een keuze, dus kies ervoor om gelukkig te zijn’. Talloze zelfhulpboeken over het kiezen van geluk staan in de schappen van de boekhandels. In 1952 begon dominee Norman Vincent Peale zijn theorie over de kracht van positief denken te verspreiden met zijn boek: De Kracht van Positief Denken. Zijn theorie bestond eruit om mensen vooruit te helpen door hen te motiveren om vooral de zonnige kant in elke situatie te zien. Zijn credo was: ‘Stamp in je hoofd dat je een succesnummer bent.’
Ik begrijp de populariteit van de positiviteit-goeroes van toen (en nu) wel: er wordt gezegd dat positievere mensen betere gezondheids- en levensbeslissingen nemen én dat positieve emoties een sterker immuunrespons geven. En oh ja, bijna vergeten wat het ook oplevert: succes, geld, een goede relatie en een prachtig leven in het algemeen.
Als coach ging ik daar vroeger ook van uit, dat iedereen op basis van wilskracht, ‘positief denken’ en optimisme, een gelukkiger leven kon leiden. Maar vanaf het moment dat ik 15 jaar geleden op de Craniosacraal academie begon, kwam ik vooral het gevoelsleven tegen dat ónder die wilskracht lag. En hoe dat het dagelijks leven, het succes en het gevoel van eigenwaarde beïnvloedde. En bij mijn afstuderen, 5 jaar later, was mijn aanname, dat een positievere manier denken (dus op basis van wilskracht) tot een rijker en gelukkiger leven zou leiden, behoorlijk veranderd.
Positieve bedenkingen
Naar aanleiding van gesprekken hierover, in mijn praktijk, ging ik op zoek naar informatie over het onderwerp. In die zoektocht kwam ik allerlei Amerikaanse wetenschappelijke onderzoeken tegen, waarin men steevast concludeerde dat studies, die in naam van de positieve psychologie waren gepubliceerd, te weinig waarde hadden: hoewel positieve psychologie sommige mensen kan helpen om geluk te bereiken, kan het voor evenveel anderen juist leiden tot gevoelens van mislukking en depressie.
Dit artikel is een weergave van de conclusies uit die onderzoeken naar de kracht van positief denken. Ik vond het wel verrassend.
Een cultuur van schijn ophouden
Onze cultuur heeft weinig tolerantie voor diegenen die niet kunnen lachen en positief kunnen blijven in geval van tegenspoed. Zelfs in het geval van een diepgaand verlies worden mensen verondersteld om binnen enkele weken, zo niet eerder, over hun verdriet heen te komen. Dus dan voel je je al slecht over de pijn die je hebt ervaren, en daarna voel je je schuldig dat je niet dankbaar kunt zijn voor wat je wél hebt. Of dat je niet kunt focussen op de positieve kanten. Dat is dan dubbel pijn, en het is het tweede deel (opgelegd door de omgeving) dat schade aanricht.
Een andere studie toonde aan dat wanneer iemand ervan uit gaat dat anderen verwachten dat hij/ zij geen negatieve emoties voelt, hij/ zij uiteindelijk méér negatieve emoties voelt. Daarnaast bleek dat het opleggen aan mensen van positieve uitspraken, zoals ‘ik ben een liefhebbend persoon’, veel mensen zich juist onzekerder kan laten voelen. Verder werd ontdekt dat het visualiseren van een succesvol resultaat (“Seeing is believing and believing is achieving”), onder bepaalde voorwaarden, mensen juist minder kans geeft om het te bereiken.
Ook werd geconcludeerd dat mensen, die denken dat het makkelijk is om hun negatieve emoties te kunnen omzetten naar positievere gedachten, veel destructiever tegen zichzelf zijn bij het erváren van negatieve emoties, dan mensen die ervan uit gaan dat ze hun emoties niet kunnen veranderen naar iets positiefs.
Uitdrukking geven aan ‘wat is’
Ander soort onderzoek liet zien dat wanneer mensen hun negatieve gevoelens over hun relatie of chronische ziekte juist erkennen en uiten, dat dát hen helpt om hun gedrag ten goede aan te passen. En dat komt op hun beurt weer ten goede aan hun algehele psychologische gezondheid. Onderzoekers hebben ook uitgevonden dat mensen in een negatieve bui betere kwaliteit leveren, overtuigendere argumenten produceren dan mensen in een positieve stemming, en een negatieve bui het geheugen kan verbeteren.
De vraag waaróm bepaalde mensen minder goed reageren op positieve psychologie en beter reageren op negativiteit, wordt nog onderzocht. Dat laatste wordt een ‘defensief pessimisme’-houding genoemd. Tot zover werd aangetoond dat door te anticiperen op alles wat fout kán gaan, de angst bij de ‘defensieve pessimist’ áfneemt en daarmee vaak in staat is om die valkuilen te vermijden.
Verschillende studies suggereren ook dat het forceren van een positieve stemming en optimisme op een bezorgde ‘defensieve pessimist’, schadelijk is op de prestaties ‘die variëren van het oplossen van wiskundeproblemen tot het spelen van darts.’ Er wordt gelooft dat 25 tot 30 procent van de bevolking bestaat uit ‘defensieve pessimisten’, maar, het zij genoteerd, het is niet alleen deze groep die lijdt onder de interpretatie van de positieve psychologie in onze maatschappij.
Ontkenning
Een potentieel gevaar van positief denken is ook regelrechte ontkenning. Zo wordt de schuld van de economische crisis van 2008 deels gelegd bij de weigering van mensen om mogelijke negatieve gevolgen onder ogen te zien, zoals het achterlopen op de aflossing van een hypotheek. Zo wordt positief denken een manier om geen noodzakelijke acties te hoeven ondernemen. Mensen zeggen dan dat alles in orde is, of ‘het gaat goed komen’, zelfs als dat in de verste verte niet het geval is. En zo verzaakt men de problemen in hun leven op te lossen.
In een laatste artikel dat ik hierover las, stond dat er een sterk overdreven vertrouwen was in het misverstand dat zelfs ziekte met optimisme en positievere gedachten is af te wenden.
Erkenning
De meeste positieve psychologische interventies zijn bedoeld om angstige mensen beter over zichzelf te laten voelen. Die zullen daar wel tijdelijk van opknappen. Maar het blijkt toch niet te leiden tot betere prestaties, omdat het hun onderliggende angst niet wegneemt. Die angst is er, en die moet worden aangepakt.
De beste manier om met deze culturele ’tirannie van het positive denken’ om te gaan, ligt in de erkenning dat er geen eenvoudige antwoorden zijn op de complexe problemen, waar mensen mee te maken hebben. Vooral het allesomvattende en voortdurende streven naar geluk.
Catchphrases zoals ‘Alles goed?’ ‘Ja, alles goed’ draagt ook niet bij aan een goed gesprek over hoe mensen zich echt voelen. Vroeger gaf ik dat antwoord trouwens ook standaard. Tot één van mijn goede vrienden standaard begon te vragen: ‘fijn, wat gaat er zo goed? Dat verdiepte het contact voor mij. Als iemand een slechte dag heeft, zou het helpen om er met een vriend(in) over te praten. Maar dit hele idee van ‘we moeten de hele tijd positief zijn’ doet niemand echt goed.
Maar het allerbelangrijkste is dat mensen zich realiseren dat er niets mis is met een slecht gevoel, wanneer het leven een donkere wending neemt. Het is OK om niet de hele tijd positief te zijn. En het is onrealistisch om te geloven dat je elk moment gelukkig kunt zijn. Dat is niet een karakter dat faalt, dat is een emotioneel leven dat compleet is.
‘Positieve psychologie’
De term ‘positieve psychologie’ verscheen voor het eerst in Motivation and Personality, Maslow’s boek uit 1954. Het was de titel van een hoofdstuk, dat stelde: ‘De wetenschap van de psychologie is veel succesvoller geweest aan de negatieve dan aan de positieve kant; het heeft ons veel onthuld over de tekortkomingen van de mens, zijn ziektes, zijn zonden, maar weinig over zijn mogelijkheden, zijn deugden, zijn haalbare aspiraties, of zijn volledige psychologische capaciteit. Het is alsof de psychologie zich vrijwillig heeft beperkt tot slechts de helft van haar gerechtvaardigde jurisdictie, en dat is dan de duistere, gemenere helft’.
Bronnen (artikelen en uitspraken):
– Julie Norem, professor psychologie (Wellesley College)
– Gabriele Oettingen, professor psychologie (Universiteit New York)
– Barbara Held, professor psychologie (Bowdoin College).
– Carol Tavris, sociaal psycholoog
– Psychiater Dr. Mark Banschick
– Barbara Ehrenreich (Bright-Sided: How Positive Thinking Is Undermining America)
– Beth Azar, in een artikel van de American Psychological Association
– Motivation and Emotion (the official journal of the Society for the Study of Motivation)
– artikel van Emotion (studie uit 2012)
– artikel van Psychological Science (studie uit 2009)